Dla bibliotekarzy i animatorów kultury październik i listopad to miesiące, w których intensywnie planują działania na przyszły rok. To teraz trwa przygotowanie projektów i budżetowanie 2020 roku. Ogłaszając nabory na dofinansowanie instytucji kultury Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wskazuje dwa programy, które wspierają działania marketingowe (marketing literatury) w bibliotekach:
- „Promocja czytelnictwa”, na który w roku 2020 przeznacza łącznie 5 750 000 PLN
- „Partnerstwo dla książki”, na który w roku 2020 przeznacza łącznie 5 175 000 PLN.
Jak nietrudno policzyć, w 2020 roku do dyspozycji bibliotek, domów kultury i innych instytucji wspierających szeroko rozumiany rozwój czytelnictwa będzie łącznie 10 milionów 925 tysięcy złotych.
5P marketingu literatury
Na początek należy zaznaczyć, że strategicznym celem programu „Promocja czytelnictwa” jest wspieranie wartościowych form promowania czytelnictwa w Polsce. Program „Partnerstwo dla książki” zaś służy finansowaniu 4 rodzajów zadań, z czego dwa bezpośrednio odnoszą się do bibliotek:
- prowadzenie szkoleń bibliotekarzy zatrudnionych w bibliotekach publicznych,
- prowadzenie działań animujących czytelnictwo w bibliotekach publicznych.
Oba programy zawierają w sobie marketing literatury. Począwszy od rozpoznawania potrzeb, definiowania sposobów ich zaspokojenia, dotarcie do nowych kręgów czytelników przez odpowiednią komunikację a kończąc działaniach promocyjnych.. Pozostałe dwa zadania z programu „Partnerstwa dla książki” wspierają rozwój księgarni, co również ma na celu wspieranie szeroko rozumianego czytelnictwa w Polsce.
Przyjrzyjmy się zatem słynnej mieszance marketingu-mix, inaczej 5P, pod kątem dotacji z MKDiN w kontekście działalności bibliotek. Przypomnijmy, że 5P to: produkt (product), dystrybucja (place), promocja (promotion), cena (price) oraz zespół (people).
Cena w działaniach biblioteki jest oczywista, gdyż literatura była i jest dostępna bez żadnych opłat dla uczestników. Powszechny dostęp do książek jest zadaniem statutowym bibliotek. Pozostałe zaś elementy marketingu można z powodzeniem odnaleźć i realizować w bibliotekach poprzez projekty i działania wspierane przez oba programy MKDiN.
Produkty w bibliotece
Produktem biblioteki są jej usługi. Program „Promocji czytelnictwa” w pierwszych słowach regulaminu mówi wprost:
„Nowoczesna biblioteka publiczna powinna być otwartą dla wszystkich przestrzenią usługową. Miejscem zaufania społecznego, kreującym wspólnotę, współpracującym z innymi, działającymi lokalnie instytucjami i organizacjami tak, by formować miejscową sferę kulturalną i społeczną. To instytucja płynna – taka, która szybko reaguje na wszelkie zmiany zachodzące zarówno w społecznościach lokalnych, jak i te, które wiążą się z rozwojem nowych technologii, inaczej kształtujących nawyki czytelnicze.”
Gamę usług biblioteki rozpoczynają więc różne formy wypożyczania księgozbioru. Większość bibliotek oferuje także liczne spotkania autorskie i nie tylko, warsztaty i kursy dopasowane i organizowane dla wszystkich grup wiekowych. Ciekawym zjawiskiem są coraz szerzej stosowane działania polegając na integracji, na wymianie myśli, czy po prostu na miłym, ciekawym spędzeniu czasu. Praktycznie w każdej mniejszej i większej bibliotece możemy dziś spędzić czas na przykład na planszówkach, klubach dyskusyjnych, nauce nowych umiejętności.
Gry mobilne jako produkt
Odpowiedzią zaś na potrzebę wdrażania w bibliotekach kolejnych – nowatorskich – usług, zwłaszcza takich, które przyciągną i zatrzymają w bibliotece użytkowników młodych, mogą być mobilne gry miejskie.
Takie gry realizowane były i są nadal z powodzeniem na przykład w Bibliotekach w Lęborku, Wałbrzychu, Wołowie czy Wrocławiu. Animację czytelnictwa możemy odnaleźć z Rzeszowie, gdzie finałem projektu była gra „Leopold Go”. Możemy też przyjrzeć się działaniom Książnicy Zamojskiej, gdzie projekt MAK (Młodzież Aktywna Kulturowo) zawierał warsztaty projektowania mobilnej gry miejskiej (questu literackiego) „Quest(ja) Zygi”na podstawie książki Marcina Wrońskiego „Kwestja krwi”. Inny przykład to Kutno. Powstała tam gra „Szalom Asz z miasta róż” o poecie Szalomie Aszu, który tam właśnie urodził się i wychował.
Warto wspomnieć również, że mobilne gry miejskie realizują wprost jeden ze strategicznych celów programu „Partnerstwo dla książki”. Jest to rozszerzenie zakresu usług bibliotek i dostosowanie ich do potrzeb czytelników, zwłaszcza czytelników młodych.
Promocja w programach MKDiN
W przypadku obu programów działania promocyjne służące rozwojowi czytelnictwa są celem samym w sobie. Program „Partnerstwo dla książki” jako swój cel strategiczny stawia wzmocnienie funkcji bibliotek jako ośrodków animujących kulturę i aktywizujących społeczności lokalne. Zaangażowanie młodego pokolenia staje się centrum uwagi bibliotekarzy i edukatorów. Stąd wiele projektów dotyczących gier (planszowych czy terenowych), spotkań integrujących pokolenia, działań zakrojonych na dużą skalę, jak na przykład Noc Bibliotek.
Według założeń programu „Promocja czytelnictwa” w ocenie wniosków premiowane będą projekty i koncepcje, które wpisują zjawiska literackie w możliwie szerokie konteksty kultury współczesnej. Ponadto projekty, które realizują zamysły popularyzatorskie w oparciu o wiedzę na temat przemian w mentalności, wrażliwości i potrzebach współczesnych odbiorców. Tutaj najważniejsza będzie diagnoza otoczenia i rozpoznanie potrzeb odbiorców wokół biblioteki. Dzisiejsza młodzież nie rozstaje się z telefonem, domaga się natychmiastowej informacji zwrotnej i gratyfikacji, chce się uczyć bawiąc i bawić podczas nauki. Dlatego też jednym z najskuteczniejszych sposobów zaangażowania ich w czytelnictwo są mobilne questy literackie (mobilne gry miejskie).
W takim przypadku książka staje się zarówno punktem wyjścia do opracowania projektu jak i celem. Punktem wyjścia dlatego, że projektując grę należy rozpocząć od jej treści. Celem zaś, bo poprzez grę można dotrzeć do osób nieczytających. Nieszablonowy marketing literatury w formie nieszablonowych działań znajdziemy na przykład w Bibliotece Publicznej w Gliwicach, Wołowie, Lęborku, Opolu czy Łodzi.
Tradycyjne i nowoczesne środki promocji
Marketing literatury wymaga odpowiedniego zestawu działań promocyjnych. Opracowując ten zakres do konkretnego projektu warto wiedzieć, że promocja w ujęciu tradycyjnym to składa się z 4 typów działań. Są to reklama, działania public relations, marketing bezpośredni i polecenia osobiste. Nie zapominając o tych formach, w XXI wieku należy uwzględnić też nowoczesne technologie i nowe media. Są to bowiem najbardziej efektywne środki współczesnej komunikacji. W szczególności odnoszą się do młodzieży z pokolenia Z, jako najbardziej wymagającej grupy docelowej. Dlatego też nie można pominąć siły social mediów: Facebooka, Instagrama, czy Messengera, które wyrażają się w sile przekazu i komunikacji marketingowej.
Stąd trzeba jasno powiedzieć: nazwa jest najważniejsza. Nazwa przyciągnie, zaintryguje, wpadnie w pamięć i będzie nośnikiem dalszych treści – jak tytuł książki. Przykłady świetnych nazw doskonałych projektów można mnożyć. Widać je również na listach beneficjentów programów dotacyjnych. Z marketingowego punktu widzenia nazwa kryje w sobie istotę komunikacji projektu i często stanowi o sukcesie frekwencyjnym.
Czy w bibliotekach mogą występować kanały dystrybucji ?
W podręcznikach marketingu kanały dystrybucji opisywane są jako każda możliwość zakupu produktu. Odnosząc tę uproszczoną definicję do bibliotek, przez dystrybucję możemy rozumieć działalność podstawową bibliotek w każdej z filii. Są to również wszystkie nowe formy czytelnictwa ekranowego (na przykład przez czytniki) lub dostęp do e-booków i audiobooków.
Programy MKDiN wspierają działania na rzecz włączenia grupy docelowej w przygotowane działań, np. przez projekty edukacyjne poprzedzające zadania i inne formy aktywizacji. Jak to działa w praktyce można zobaczyć w aktualnościach na stronie goodgames.pl, gdzie opisaliśmy warsztaty z młodzieżą w Słomnikach pod Krakowem, Rzeszowie, Zamościu, Wałbrzychu czy Rawiczu.
Bibliotekę tworzą bibliotekarze
Ostatnim (i najważniejszym) elementem marketingu mix są ludzie. Dostrzegając wagę kompetencji bibliotekarzy, z programów MKDiN można finansować szeroki zakres szkoleń. W założeniach strategicznych programu „Partnerstwo dla książki” czytamy ponownie:
„Nowoczesna biblioteka publiczna powinna być otwartą dla wszystkich przestrzenią usługową (…) Dla bibliotekarzy oznacza to konieczność ustawicznego zdobywania nowych umiejętności i kompetencji, które pozwolą im na skuteczniejsze działania w zakresie animowania kultury i życia społecznego”.
W praktyce program finansuje szkolenia, które będą docelowo wpływały na zmiany w bibliotekach i umożliwią wdrożenie nowych narzędzi i usług. Zwłaszcza istotne będą takie usługi, które przyciągną i zatrzymają w bibliotece młodych użytkowników.
Pomysł – projekt – wniosek
Jak wiadomo na początku każdego projektu jest pomysł. Wynika on bezpośrednio z oceny otoczenia i możliwości realizacji w ramach dostępnych zasobów w bibliotece lub wokół biblioteki (z partnerami). Marketing literatury to wprost „morze możliwości” działań i pomysłów wspierających czytelnictwo. Pamiętajmy, że zarówno program „Partnerstwo dla książki” jak i „Promocja czytelnictwa” wspierają chętniej działania niestandardowe, angażujące młodzież i grupy społeczne nie będące aktywnymi uczestnikami życia literackiego. Ogromną rolę w tych projektach będą odgrywały szeroko rozumiane działania marketingowe.
Tylko do 29 listopada 2019 jest szansa złożenie wniosku i wykorzystanie w działaniach części z dostępnych 11 milionów.
Jeżeli myślicie o mobilnych grach – zadzwońcie na numer 609 365 220 lub napiszcie info@goodgames.pl. Marketing to nasza pasja. Pomożemy w przełożeniu zamierzeń projektu na wniosek MKDiM wspólnie ułożymy harmonogram. Zastanowimy się też jak wykorzystać fińskie oprogramowanie ActionTrack do tworzenia mobilnych gier miejskiej i do podniesienia atrakcyjności Waszej biblioteki wśród młodzieży.
Operatorem obu programów jest Instytut Książki. Szczegółowe regulaminy znajdują się tutaj: https://instytutksiazki.pl/pl/dotacje,3,programy-ministerstwa-kultury-i-dziedzictwa-narodowego,1.html
