Przeglądając na stronie internetowej Poczty Polskiej znaczki pocztowe wycofane z obiegu, ale nadal dostępne dla kolekcjonerów, zatrzymałam się przy jednej z serii z orłem. Dowiedziałam, że były wydawane od 28 października 1920 roku. Idąc dalej, przeczytałam, że były to pierwsze polskie znaczki po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, czyli prawie dwa lata od historycznego 11 listopada 1918 roku. Dlaczego dopiero wtedy? A może już? Zainteresowanych odsyłam do właściwych źródeł historycznych.
Niepodległa 2021
Kilkanaście dni później został ogłoszony nabór do programu dotacyjnego „Niepodległa” na rok 2021. W preambule do regulaminu czytamy:
Wydarzenia lat 1917-1922 w Polsce oraz proces budowy nowoczesnego państwa stały się także źródłem inspiracji dla sztuki, przyniosły nowe wzory postaw patriotyzmu – gotowości do walki o wolność Ojczyzny, ale także codziennej pracy dla niej w warunkach wolności i własnego państwa.
Cel strategiczny programu został ujęty w następujące ramy:
Celem strategicznym programu jest szerokie włączanie mieszkańców Polski w świętowanie odzyskania przez Polskę niepodległości oraz zwiększenie świadomości na temat wydarzeń związanych z odzyskaniem i odbudową państwowości, w których istotną rolę odgrywa pamięć regionalna związana z różnymi drogami poszczególnych dzielnic kraju prowadzącymi do niepodległości.
Podążając więc śladem historii serii owych znaczków pocztowych z 28 października 1920, przyznaję, że gdybym dzisiaj
miała opowiedzieć nastolatkom historię pierwszych lat po odzyskaniu niepodległości, to prawdopodobnie byłaby to historia z perspektywy Poczty Polskiej. Dokładniej, z historią znaczków pocztowych w tamtych czasach w roli głównej. Dlaczego? Bo oddaje ona doskonale proces budowy i scalania Polski jako jednolitego Państwa. Dodajmy, po 123 latach odrębnego funkcjonowania w ramach administracji zaborów.
Oczywiście przyjęłabym formułę warsztatów i zaplanowała z nimi grę z wykorzystaniem smartfonów. Wszak wiedza z telefonu ma dla młodzieży zdecydowanie wyższą wartość niż wykład czy prezentacja.
Perspektywa ogólnopolska
Powyższa historia jest już pomysłem na projekt do programu Niepodległa, ale z całą pewnością powinna być uzupełniona o wiedzę ogólną z tamtego okresu.
Polecam wszystkim uwadze stronę internetową programu Niepodległa. To kopalnia wiedzy, faktów i ciekawostek, z których większość mogłaby być ciekawym tematem na projekt dla młodzieży. Również na warsztaty, gdzie będą analizować temat historii lokalnej pod kątem gry. Poszukiwanie pomysłu na bohatera w grze może być doskonałym pretekstem do tego, żeby szerzej zgłębić temat historii Legionów Polskich i bohaterów tamtych czasów. Kozienicka Biblioteka już to zrobiła w projekcie „Oni byli pierwsi”.
Ciekawych miejsc z tematami i inspiracjami na przekrojowy projekt o czasach odzyskiwania niepodległości i budowy Państwa polskiego jest zdecydowanie więcej. Oto niektóre z nich:
- Bohaterowie niepodległej – projekt IPN (który notabene może być doskonałym partnerem merytorycznym projektu)
- Kobiety w wojsku
- Zasoby Polony
- Narodowe archiwum cyfrowe, które zawiera obecnie 38 mln skanów. Jest w czym wybierać. Warto też przeczytać opis zawartości, zanim dotrze się do wyszukiwarki
- Archiwa rodzinne
Idąc zaś dalej tropem budowy nowej administracji państwowej, bardzo ciekawie wygląda historia powstawania Ministerstwa Zdrowia czy Sanepidu (jakże ważny urząd w naszej
dzisiejszej codzienności) albo Służby Weterynaryjnej. Wszystkie wymienione kształtowały się około 100 lat temu. Wszystkie wymienione i pozostałe (nie wymienione) powstawały wielkim wysiłkiem i pomysłowością niebanalnych postaci. Każdą z nich warto teraz przypomnieć, bo dzięki nim polska administracja funkcjonuje jako jeden organizm.
Polecamy też uwadze historię pieniądza w tamtych czasach. Wszak w momencie odzyskania niepodległości mieszkańcy ziem rozbioru rosyjskiego mieli w kieszeniach ruble, austriackiego korony, a pruskiego (niemieckiego) marki polskie.
Kontekst lokalny
Historia lokalna w programie „Niepodległa” ma szczególne znaczenie:
Skierowany do szerokiego grona odbiorców program dotacyjny „Niepodległa” wspiera działania o charakterze kulturowym, artystycznym, edukacyjnym, przygotowujące do godnego celebrowania setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości ze szczególnym uwzględnieniem pamięci i tradycji regionalnej, lokalnej i rodzinnej wpisanej i tworzącej historię narodową.
Wiele miejscowości w Polsce – większych i mniejszych – może poszczycić się tym, że mają na swoim terenie bohatera tamtych czasów. Jak jednak pokazać i przypomnieć historię bohatera młodzieży? Tak, jak w zrobiła to Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie pokazując młodzieży poprzez grę historię Leopolda Lisa – Kuli. Tak,jak popularyzuje historię lokalną Gminny Ośrodek Kultury w Samborcu.
Co jednak zrobić, gdy miejscowość jest położona na tzw. Ziemiach Odzyskanych?
Jest na to kilka sposobów.
Po pierwsze można sięgnąć po artefakty sprzed 100 lat. Prasa, dokumenty, przemysł, budowle były wtedy i niektóre istnieją do dziś. Zastanówmy się jaką rolę pełniły wtedy, a jaką pełnią dziś? Budynek kościoła, szkoły, stacji a kolejowej czy poczty prawdopodobnie „pamiętają” tamte czasy i mogą nam „służyć jako przewodnicy”. Właśnie tak historię Bitwy Warszawskiej opowiedziały: Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna Gminy Suchy Las w projekcie „Echa Victorii… 350 km dalej” lub Mysłakowicki Ośrodek Kultury organizując patriotyczny plener kulturalny wraz z grą terenową „Mysłakowicka przygoda”.
Pamiętajmy również, że tereny odzyskane zamieszkują również byli mieszkańcy wschodniej części Polski. Ich potomkowie z całą pewnością brali udział w budowie nowej Rzeczpospolitej. Może warto, aby nasi czytelnicy i odbiorcy sięgnęli do swoich rodzinnych albumów swoich dziadków? Międzypokoleniowe spotkania ze starymi fotografiami w roli głównej będą z pewnością inspirujące dla obu grup.
Szczególnie ciekawym wątkiem lat 1918-1921 było również kształtowanie się nowych granic Polski. Powstanie Wielkopolskie i trzy Powstania Śląskie zmieniały granice nowego Państwa. A na granicy zawsze dużo się dzieje… W tym aspekcie polecamy uwadze archiwum prasy Instytutu Śląskiego. Czytają wycinki prasowe możemy dowiedzieć się co zaprzątało myśli Ślązaków w czasie odradzania państwa polskiego i jaka była ich codzienność. Zapewniamy, że ciekawa.
Podsumowując, każdy z powyższych wymienionych wątków może opowiadać historię. A to już doskonały powód do opracowania założeń projektu do programu Niepodległa.
